مهارت های ادراک دیداری

بیشتر وقتها، زمانی که به خانواده ای می گوییم علت مشکلات و ضعف فرزندشان ناشی از نقص در درک دیداری است با تعجب اعلام می کنند که به بینایی سنجی مراجعه کرده اند و بینایی کودک مشکلی ندارد.

واقعیت این است که بینایی با درک بینایی متفاوت است.

تمامی آنچه ما می بینیم به مغز رفته و در آنجا پردازش می شود و در نتیجه ما درک می کنیم که چه دیده ایم.

در ابتدا با یکدیگر مهارت های درک دیداری را بررسی کنیم و نشانه های ضعف هر یک را بشناسیم. در پایان به راه حل تقویت هر یک خواهیم پرداخت.

مهارت های ادراک دیداری
مهارت های ادراک دیداری

حافظه دیداری
تمیز دیداری
تکمیل دیداری
ارتباط فضایی
تشخیص شکل از زمینه
ثبات شکل
حافظه توالی دیداری
اين مقاله نگاهی كلي به مهارتهای ادراك ديداری و بعضي از مشكلات مربوط به آن را مورد بررسی قرار خواهد داد.

در ادامه در مورد هر یک از اين مهارت ها صحبت ميكنيم و مشخص ميكنيم كه هر كدام از اين مهارتها چه نقشی در درك ديداری دارند و اگر ضعف داشته باشند چه مشکلاتی را سبب می گردند.

در صورت نقص ادراک دیداری چه مشکلاتی پیش می آید؟

توجه و تمرکز ضعیف
ضعف در انجام تمریناتی که نیاز به هماهنگی چشم و دست دارند همچون قیچی کردن
تمایل کم به انجام تمرینات مدرسه
اشتباه گرفتن حروف با شکل مشابه مثل ب و ت یا p و q
ضعف در یادگیری مفاهیمی مثل بالا و پایین، جلو و عقب، داخل و بیرون
اشتباه کردن چپ و راست
گم کردن و جا انداختن کلمه یا خط هنگام خواندن یا نوشتن
مشکلات دستخط
فراموشی اعداد یا حروف و کلمات
ضعف در کپی کردن از تخته یا کتاب
برخورد به وسایل و موانع
ضعف در توپ بازی

تمیز دیداری

تميز ديداری يكي از مهارت های مهم درك ديداری محسوب می شودو مهارت تشخیص دقیق ویژگی ها و مشخصات شکل ها محسوب می شود.

به وسیله این مهارت کودکان می توانند شکل ها را از نظر اندازه، شکل و رنگ طبقه بندی کنند.

مهارت در جور کردن حروف، اعداد، کلمات، نمادها و شکل ها نمونه ای از تمرینات تمیز دیداری محسوب می شود.

خيلی وقتها مشكل تميز ديداری باعث ميشود تا كودك در سنين مدرسه نمادهاي رياضي را اشتباه كند و دچار اختلال یادگیری ریاضی شود مثل + و – و ..

يا كلمات با ظاهر مشابه را اشتباه بنويسد يا بخواند و درگیر اختلال یادگیری خواندن یا اختلال یادگیری نوشتن شود مثل توت و توپ با cat و car در زبان انگليسي

در سنين قبل از مدرسه، معمولا اين كودكان رنگ ها را ياد نميگيرند يا شكل های هندسی را اشتباه ميكنند مثل مربع و مستطيل.

دقت كنيد كه بعضی از مهارت ها مثل پازل، فقط وابسته به تميز ديداری نيستند و نياز به مهارت هاي ديگری هم دارند.

اگر متوجه شديد يا احتمال داديد كه كودكتان در درك بينايی نقص دارد بهتر است با يك كاردرمانگر مشورت كنيد تا ارزيابی دقیق انجام شود.

مشکلات ناشی از ضعف تمیز دیداری

ضعف در مرتب کردن و دسته بندی اشکال از نظر اندازه، رنگ و شکل
حروف یا کلمه های مشابه را اشتباه می گیرد
مثلا ج و چ یا ت و ب را تشخیص نمی دهد

روز را زور می خواند یا می نویسد. یاران را باران می خواند و می نویسد.

نمی تواند شباهت یا تفاوت بین دو شکل را از هم تشخیص دهد

بازی هایی مثل پازل و فعالیت هایی همچون روخوانی کتاب برایشان سخت است
تقویت مهارت تمیز دیداری
پیدا کردن شکل مشابه از تمرینات تمیز دیداری محسوب می شود
تقویت تمیز دیداری
تقویت تمیز دیداری

پیدا کردن شکل متفاوت از تمرینات تمیز دیداری محسوب می شود.

مشاهده تمرین جهت تقویت تمرین تقویت تمیز دیداری و ارتباط فضایی

 

اکمال ( تکمیل ) دیداری

یکی از چالش های کودکان در مدرسه، خواندن و نوشتن است. گاهی این خواندن و نوشتن بسیار کند می شود.

علیرغم اینکه کودک حروف را بلد است اما به سختی کلمات را می خواند و فقط حروف آن کلمه را به صورت منقطع و به ترتیب می خواند. مثلا به جای خانه می خواند/ک خ آ ن …

اکمال دیداری مهارتی است برای تصور کردن تمام یک شی در حالی که قسمتی از آن پنهان است.
مهارت اكمال يا تكميل ديداری يك مهارت خيلي مهم از مهارتهای ادراك ديداری محسوب می شود.

این مهارت، یکی از مهارت های پایه خواندن و نوشتن محسوب می شود.

در بچه های كوچكتر، ممكن است وقتی يك شی آشنا را ناقص ميبينند، نتوانند تشخيص بدهند كه چیست. مثلا تصور كنيد يك اسباب بازی كه قسمتی از اون از كمد بيرون است را تشخيص نميدهند

مشکلات ناشی از ضعف تکمیل دیداری

در تشخیص یک شی زمانی که فقط قسمتی از آن قابل مشاهده است دچار مشکل می شود.

مشکل در روان خواندن و نوشتن
ممکن است به قدری کند بخواند که نتواند کلمات را بدون خواندن تک تک حروف به صورت مجزا تشخیص دهد

ضعف در بازی های ساختنی براساس الگو یا بازی هایی که نیاز به دنبال کردن دستور العمل دارد
مثل کشیدن اشکال با متصل کردن اعداد به یکدیگر

ضعف در تشکیل کلمه با قرار دادن حروف کنار هم
در خواندن جداگانه حروف مشکلی ندارند اما نمیتوانند کلمه را بخوانند

ضعف در محاسبات ریاضی، حل مسئله و جدول ضرب
ضعف در بازی های قرینه سازی

موارد فوق الذکر زمینه ساز بروز اختلالات یادگیری همچون اختلال خواندن، اختلال نوشتن و اختلال ریاضی یا محاسبات می گردد.

 

 

تشخیص شکل از زمینه
تشخیص شکل از زمینه، توانایی تمرکز بر منطقه خاصی در یک زمینه شلوغ می باشد
مثل پیدا کردن یک لیوان خاص در کابینت

در اصل این مهارت، توانایی دیدن محرکات کوچک در یک زمینه شلوغ است.
كودك در زندگی روزمره، نياز به تشخيص اشيای مختلف دارد. وقتي بين اشيا و اشكال ديگر، نتواند شی مورد نظرش را پيدا كند، مهارت تشخيص شكل از زمينه ی ضعيفی دارد.

اين كودكان معمولا نامرتب و حواس پرت به نظر ميرسند.

اين مهارت علاوه بر اينكه در كارهای روزمره و بازی ها، مورد نياز كودكان هست، در سنين مدرسه نقش خيلي مهمی را ایفا می نماید.

معمولا اين كودكان از خواندن يا نوشتن از روي كتابی كه كلمات يا اعداد زيادي دارند، بيزار هستند. در سنين بزرگتر، تفسير نمودار و نقشه ها برايشان دشوار است.

مشکلات ناشی از ضعف تشخیص شکل از زمینه
به سختی اشیای مورد نظرشان را از روی میز، کف زمین یا روی قفسه پیدا می کنند.
اشخاص را در مکان های شلوغ به سختی پیدا می کنند.
ضعف در یافتن جزئیات در تصاویر، متن و نقشه

ضعف در تشخیص شکل از زمینه

حین روخوانی از کتاب، خط را گم می کنند.
پیدا کردن یک کلمه در دیکشنری برایشان سخت است.
هنگام راه رفتن در محیط، مدام با وسایل برخورد می کنند.
در گذاشتن تکه های پازل ( بازی های چیدنی و ساختنی ) به مشکل می خورند.
ممکن است اطلاعات روی تخته یا کتاب درسی را پیدا نکنند.
توجه کردن به فعالیت با وجود محرک های دیداری زیاد، برایشان سخت است.
اگر احساس كرديد كودكتان در اين مهارت نقص دارد، به كلينيك كاردرمانی مراجعه كنيد تا تمرينات مناسب با سطح مشكلاتش را دريافت كند.

مشاهده بازی و تمرین در منزل جهت تقویت مهارت تشخیص شکل از زمینه و تمیز دیداری

حافظه توالی یا ترتیبی دیداری

حافظه توالی يا ترتيبی ديداری يعنی توانايی به ياد آوردن آنچه ديده ايم به همان ترتيبي كه بوده است.
مشکلات ناشی از ضعف حافظه توالی یا ترتیبی دیداری
كودك حين نوشتن بعضی از حروفِ كلمه را جا ميندازد
مثلا به جای سيب مينويسد سب

كودك حين نوشتن، حروف يا اعداد را پس و پيش مينويسد
مثلا به حای دارد مينويسد دادر، يا بجاي ٣٧٨ مينويسه ٣٨٧

پس اين مهارت هم از جمله مهارتهای مهم براي كودكان مدرسه اي محسوب می شود كه در صورت ضعف اين مهارت كودك دچار مشكلات تحصيلی ميشود؛ اما در صورت انجام تمرينات مربوط به اين مهارت مي توان ضعف مهارت را جبران كرد.

نمونه تمرینات تقویت مهارت حافظه توالی یا ترتیبی دیداری را در اینجا مشاهده نمایید.

ثبات شکل

ثبات شكل يكی از مهارتهای درك ديداری هست؛ كه باعث ميشه فرد يك شكل را با وجود تغيير در زاويه، اندازه، راستا، فاصله و حالت تشخيص دهد.
شايد بچه هايی را ديده باشيد كه توانايی خواندن دارند، اما وقتی فونت نوشته يا دستخط نوشته تغيير ميكند، نمي توانند بخوانند.

يا در بچه های كوچكتر، ممكن است يك حيوان را بشناسند، اما در يك فيلم يا روی كارت، تشخیص همان حيوان برايشان سخت باشد.

مشکلات ناشی از ضعف در مهارت ثبات شکل

تشخيص و استفاده از حروف كوچك و بزرگ برايش سخت است.
يادداشت برداری از روي كاغذ يا تابلويی كه حالت عمودي هست، برايشان دشوار است.
مشكل در نوشتن صحيح حروف از نظر جهت
مشكل در دسته بندي كردن اشكال وقتي زاويه، جهت و يا اندازه آنها با هم متفاوت است.
بعضي از كودكان با اختلالات يادگيري، به دليل ضعف اين مهارت در خواندن يا نوشتن كلمات و اعداد مشكل دارند.

ارتباطات دیداری فضایی

ارتباط بینایی فضایی، اطلاعاتی درباره محیط و ارتباط بدن انسان نسبت به هم فراهم می کند.
همچنین این مهارت، اطلاعاتی درباره نسبت اشیا و نحوه قرار گرفتنشان نسبت به هم فراهم می کند.
کودک با ضعف در این مهارت، علاوه بر مشکلات تحصیلی مثل مشکلات نوشتاری و حل نمودارهای ریاضی، در انجام فعالیت های ورزشی و مهارت های شخصی مثل غذا خوردن و لباس پوشیدن دچار مشکل است.

اين مهارت نیز یکی ديگر از مهارت های ادراك ديداری محسوب می شود كه مثل بقيه مهارت های درك ديداری، نشانه هاي ضعفش را هم در تكاليف مدرسه نشان ميدهد؛ هم در انجام بازي ها و كارهاي شخصي.

ضعف اين مهارت معمولا در كودكان پيش از مدرسه اي ، با مشكل در يادگيري و با اشتباه گرفتن جهت ها و يا برعكس پوشيدن كفش ها، اشتباه حل كردن پازل ها و بازي با توپ ديده ميشود.

در كودكان مدرسه ای، مشكلات در زمينه نوشتن صحيح، رسم نمودار و خواندن نقشه ها و كپي كردن تصاوير و مهارت هاي ترسيمي نمایان می شود.

اگه كودكتان در اين زمينه مشكل داشت، حتما با كاردرمانگر براي پبشرفت اين مهارت مشورت كنيد.

نقص ارتباط دیداری فضایی

نشانه های نقص در مهارت ارتباط دیداری فضایی
ضعف در کپی کردن تصاویر
برعکس پوشیدن لباس و کفش ها
اشتباه نوشتن جهت اعداد و حروف
نوشتن حروف با اندازه نامناسب
دشواری در نوشتن کلمات روی یک خط
برخورد با اشیا حین راه رفتن
اشتباه گرفتن جهت ها
مشکل در یادگیری دوچرخه سواری

نمونه تمرین برای تقویت ارتباط دیداری فضایی

اگه كودكتان در اين زمينه مشكل داشت، حتما با كاردرمانگر براي پبشرفت اين مهارت مشورت كنيد.